Bài giảng Đại cương văn hóa Việt Nam: Bài 2 - TS. Lê Ngọc Thông
"Bài giảng Đại cương văn hóa Việt Nam - Bài 2: Cấu trúc, chức năng xã hội của văn hóa" với mục tiêu xác định được hình thái và mô hình văn hóa; liệt kê được những thành tố của nền văn hóa; xác định cấu trúc, chức năng xã hội của văn hóa. » Xem thêm
Tóm tắt nội dung tài liệu
- ĐẠI CƯƠNG VĂN HÓA VIỆT NAM
Giảng viên: TS. Lê Ngọc Thông
11
v1.0015105206
- BÀI 2
CẤU TRÚC, CHỨC NĂNG
XÃ HỘI CỦA VĂN HÓA
Giảng viên: TS. Lê Ngọc Thông
v1.0015105206 2
- MỤC TIÊU BÀI HỌC
• Xác định được hình thái và mô hình văn hóa.
• Liệt kê được những thành tố của nền văn hóa.
• Xác định cấu trúc, chức năng xã hội của văn hóa.
v1.0015105206 3
- CÁC KIẾN THỨC CẦN CÓ
• Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin;
• Xã hội học;
• Văn hóa học.
v1.0015105206 4
- HƯỚNG DẪN HỌC
• Đọc tài liệu tham khảo.
• Thảo luận với giáo viên và các sinh viên khác về
những vấn đề chưa nắm rõ.
• Trả lời các câu hỏi ôn tập ở cuối bài.
• Tham gia nghiên cứu thực tế và xây dựng bài học
cho bản thân.
v1.0015105206 5
- CẤU TRÚC NỘI DUNG
2.1 Cấu trúc của hệ thống văn hóa
2.2 Chức năng xã hội của văn hóa
v1.0015105206 6
- 2.1. CẤU TRÚC HỆ THỐNG CỦA VĂN HÓA
2.1.1.Các quan điểm về
cấu trúc hệ thống
văn hóa
2.1.2. Cấu trúc của hệ thống
văn hóa trong quan hệ với
loại hình văn hoá
v1.0015105206 7
- 2.1.1. CÁC QUAN ĐIỂM VỀ CẤU TRÚC HỆ THỐNG VĂN HÓA
Văn hóa là một Môi trường
hệ thống
Nguyên tắc Mỗi phân hệ văn hóa là Văn hóa
hệ thống một hệ thống
Văn hóa có quan hệ
Đầu vào Hệ thống Đầu ra
mật thiết với
môi trường
v1.0015105206 8
- 2.1.1. CÁC QUAN ĐIỂM VỀ CẤU TRÚC HỆ THỐNG VĂN HÓA (tiếp theo)
a. Mô hình văn hóa ứng xử
Mô hình văn hóa
ứng xử
Mô hình văn hóa
chức năng
Điều kiện
cụ thể Mô hình Mô hình văn hóa
Văn hóa thành tố
văn hóa
Mô hình văn hóa giá trị
Mô hình văn hóa
phổ quát
Mô hình văn hóa…
v1.0015105206 9
- 2.1.1. CÁC QUAN ĐIỂM VỀ CẤU TRÚC HỆ THỐNG VĂN HÓA (tiếp theo)
Văn hóa
Văn hóa tổ chức Văn hóa ứng xử với Văn hóa ứng xử với
bản thân cộng đồng môi trường tự nhiên môi trường xã hội
• Văn hóa nhận thức: • Văn hóa tận dụng • Văn hóa tận dụng môi
nhận thức về vũ trụ, môi trường tự trường xã hội: Tiếp
con người, xã hội. nhiên: ăn uống, giữ nhận ảnh hưởng văn
• Văn hóa tổ chức đời gìn sức khỏe, mặc hóa Ấn Độ (Phật giáo,
sống tập thể: nông và làm đẹp con nghệ thuật Chăm, văn
thôn, đô thị, quốc gia. người, tạo các vật hóa Trung Hoa (Nho
dụng hàng ngày. giáo, Đạo giáo), văn
• Văn hóa tổ chức đời
• Văn hóa đối phó với hóa phương Tây.
sống cá nhân: tín
ngưỡng, phong tục môi trường tự • Văn hóa đối phó với
tập quán, giao tiếp nhiên: đối phó với môi trường xã hội:
nghệ thuật. thiên tai, khí hậu, quân sự và ngoại giao.
thời tiết.
v1.0015105206 10
- 2.1.1. CÁC QUAN ĐIỂM VỀ CẤU TRÚC HỆ THỐNG VĂN HÓA (tiếp theo)
b. Mô hình văn hóa giá trị
Hệ thống
Hệ thống giá trị Hệ thống phi giá trị
Hệ thống giá trị Hệ thống giá trị
thiên tạo (tự nhiên) nhân tạo (xã hội)
Hệ thống giá trị Hệ thống giá trị
nhân tạo có tính nhân tạo không có
lịch sử (văn hóa) tính lịch sử
v1.0015105206 11
- 2.1.1. CÁC QUAN ĐIỂM VỀ CẤU TRÚC HỆ THỐNG VĂN HÓA (tiếp theo)
c. Mô hình thành tố
v1.0015105206 12
- 2.1.1. CÁC QUAN ĐIỂM VỀ CẤU TRÚC HỆ THỐNG VĂN HÓA (tiếp theo)
d. Mô hình tổ chức
Xã hội
Nông thôn Đô thị
Bộ phận
Làng thuần nông Làng công thương Bộ phận kinh tế
quản lý
v1.0015105206 13
- 2.1.1. CÁC QUAN ĐIỂM VỀ CẤU TRÚC HỆ THỐNG VĂN HÓA (tiếp theo)
e. Mô hình chức năng
Loại hình văn hóa
Văn hóa ứng xử Văn hóa ứng xử
Văn hóa Văn hóa tổ chức
với môi trường với môi trường
nhận thức cộng đồng
tự nhiên xã hội
Văn Văn Văn
Văn Văn
hóa hóa Văn hóa
hóa tổ hóa
Nhận Nhận tận đối hóa tổ đối
chức tận
thức thức dụng phó chức phó
đời dụng
về vũ về con môi môi đời với
sống môi
trụ người trường trường sống môi
cá trường
tự tự tập thể trường
nhân xã hội
nhiên nhiên xã hội
v1.0015105206 14
- 2.1.1. CÁC QUAN ĐIỂM VỀ CẤU TRÚC HỆ THỐNG VĂN HÓA (tiếp theo)
f. Mô hình vận hành
v1.0015105206 15
- 2.1.2. CẤU TRÚC CỦA HỆ THỐNG VĂN HÓA TRONG QUAN HỆ VỚI LOẠI HÌNH
VĂN HÓA
Văn hóa Văn hóa tổ chức
Văn hóa ứng xử
nhận thức cộng đồng
Văn hóa ứng xử Văn hóa ứng xử
Văn với môi trường với môi trường
Văn
hóa tổ tự nhiên xã hội
Nhận Nhận hóa tổ
chức
thức thức chức
đời
về vũ về con đời
sống
trụ người sống Văn Văn Văn
cá Văn
tập thể hóa hóa hóa
nhân hóa
tận đối đối
tận
dụng phó phó
dụng
môi môi với
môi
trường trường môi
trường
tự tự trường
xã hội
nhiên nhiên xã hội
v1.0015105206 16
- 2.1.2. CẤU TRÚC CỦA HỆ THỐNG VĂN HÓA TRONG QUAN HỆ VỚI LOẠI HÌNH
VĂN HÓA (tiếp theo)
a. Văn hóa nhận thức
Đối tượng nhận thức
Vũ trụ Con người
v1.0015105206 17
- 2.1.2. CẤU TRÚC CỦA HỆ THỐNG VĂN HÓA TRONG QUAN HỆ VỚI LOẠI HÌNH
VĂN HÓA (tiếp theo)
• Nhận thức về bản thể vũ trụ:
Triết lý âm dương
Tư duy lưỡng phân - lưỡng hợp của cư dân nông nghiệp: phân chia vũ trụ thành
từng cặp biểu tượng vừa đối lập vừa thống nhất.
Âm và dương được xem là hai tố chất cơ bản hình thành nên vũ trụ vạn vật.
Âm Dương
Mẹ - Cha Đất – trời
Mềm (dẻo) – Cứng (rắn) Thấp – Cao
Tình cảm – Lí trí/vũ lực Lạnh – Nóng
Chậm – Nhanh Phương Bắc – Phương Nam
Tĩnh – Động Mùa đông – Mùa hạ
Hướng nội – Hướng ngoại Đêm – Ngày
Ổn định – Phát triển Tối – Sáng
Số chẵn – Số lẻ Màu đen – Màu đỏ
Hình vuông – Hình tròn
v1.0015105206 18
- 2.1.2. CẤU TRÚC CỦA HỆ THỐNG VĂN HÓA TRONG QUAN HỆ VỚI LOẠI HÌNH
VĂN HÓA (tiếp theo)
• Nhận thức về con người:
Nhận thức về con người tự nhiên:
Con người là một tiểu vũ trụ, cũng có cấu trúc mô hình 5 yếu tố: ngũ tạng,
ngũ phủ, ngũ quan, ngũ giác…
Ứng dụng: trong ăn uống, chữa bệnh và bảo vệ sức khỏe (theo nguyên lý
cân bằng âm dương).
Nhận thức về con người xã hội:
Mỗi cá nhân đều mang tính đặc trưng của 1 trong 5 hành, xác định theo hệ
Can Chi;
Quan hệ giữa các cá nhân xác định theo quy luật tương sinh, tương khắc của
Ngũ hành;
Ứng dụng: giải đoán vận mệnh con người (thuật tử vi, tướng số…) và dự
đoán các mối quan hệ giữa cá thể và cộng đồng (tam hợp, tứ xung).
v1.0015105206 19
- 2.1.2. CẤU TRÚC CỦA HỆ THỐNG VĂN HÓA TRONG QUAN HỆ VỚI LOẠI HÌNH
VĂN HÓA (tiếp theo)
b. Văn hóa tổ chức
• Khái niệm về văn hóa tổ chức: Tập hợp những quan niệm chung của tập thể, của
cộng đồng, được các thành viên hiểu ngầm với nhau thích hợp cho tổ chức riêng ấy.
Gồm: tín ngưỡng, thông lệ, hệ thống giá trị, quy chuẩn hành vi ứng xử và cách
hoạt động riêng.
Tác dụng: Quy định mô hình hoạt động và cách ứng xử của các thành viên trong
tổ chức.
Văn hoá tổ chức đời
sống tập thể
Biểu hiện
Văn hoá tổ chức đời
sống cá nhân
v1.0015105206 20