Bài giảng Khoa học quản lý - Chương 5: Tổ chức
Bài giảng Khoa học quản lý - Chương 5: Tổ chức. » Xem thêm
Tóm tắt nội dung tài liệu
- 03-Jan-14
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN Chương 5: TỔ CHỨC
KHOA KHOA HỌC QUẢN LÝ
Môn học: QUẢN LÝ HỌC
Sau khi học xong chương 5, chúng ta sẽ:
Trình bày được khái niệm tổ chức, cơ cấu tổ chức
Chương 5
Trình bày được vai trò của tổ chức trong QT quản lý;
TỔ CHỨC
Phân tích được các thuộc tính của cơ cấu tổ chức;
Phân tích được quá trình thiết kế cơ cấu tổ chức;
Vận dụng được các kiểu cơ cấu tổ chức vào thực tiễn.
Giảng viên: TS. Nguyễn Hữu Xuyên
Email: huuxuyenbk@gmail.com
NHX_KHQL_NEU_2014 1 NHX_KHQL_NEU_2014 2
TỔ CHỨC CHỨC NĂNG TỔ CHỨC
(1) Tổ chức là một hệ thống gồm nhiều Ch năng tổ chức là hoạt động quản lý nhằm thiết lập
Chức p
người cùng hoạt động vì mục đích chung
m hệ thống các vị trí cho mỗi cá nhân và bộ phận sao cho
một
trong hình thái cơ cấu nhất định.
các cá nhân và bộ phận có thể phối hợp với nhau một cách
t nhất để thực hiện mục tiêu chiến lược của tổ chức.
tốt
(2) Tổ chức là quá trình triển khai các kế hoạch
((3) Tổ chức là quá trình sắp xếp nguồn lực con người và gắn
liền với con người là các nguồn lực khác nhằm thực hiện
thành công kế hoạch (là một chức năng của quản lý).
NHX_KHQL_NEU_2014 3 NHX_KHQL_NEU_2014 4
1
- 03-Jan-14
CƠ CẤU TỔ CHỨC CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp)
Quá trình tổ chức làm hình thành cơ cấu tổ chức – khuôn Cơ cấu chính thức của một tổ chức là tập hợp các bộ phận và
khổ trong đó các hoạt động của tổ chức được phân chia, các cá nhân có mối quan hệ tương tác, phối hợp với nhau, được
nguồn lực được sắp xếp, con người và các bộ phận được chuyên môn hóa, có nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm nhất
phối hợp nhằm thực hiện các mục tiêu kế hoạch. định, được bố trí theo những cấp khác nhau, thực hiện các hoạt
động của tổ chức nhằm tiến tới các mục tiêu kế hoạch.
Cơ cấu phi chính thức được tạo
bởi các mối quan hệ phi chính thức
hình thức cấu tạo bên trong của tổ chức.
Là
giữa các thành viên trong tổ chức.
Thể hiện mối quan hệ chính thức hoặc phi chính thức.
NHX_KHQL_NEU_2014 5 NHX_KHQL_NEU_2014 6
CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp) CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp)
Chủ tịch UBND
Cơ cấu bền vững
Cơ cấu tạm thời
Phó chủ tịch Phó chủ tịch
là cơ cấu tổ chức tồn
được hình thành P. Tài chính
tại trong một thời – Kế toán P. Nội vụ P. Kinh tế hạ P. Y tế P. Giáo dục
nhằm triển khai các tầng và đào tạo
gian dài, gắn liền Thanh tra P. Tư pháp P. Văn hóa –
kế hoạch tác nghiệp huyện Thông tin
P. Tài nguyên P. Lao động
với giai đoạn chiến P. NN&PTNT – môi trường – TB & XH
của tổ chức Văn phòng
P. Lao động
lược của tổ chức HĐND và
UBND – TB & XH
Ví dụ: Cơ cấu tổ chức mang tính chiến
lược UBND huyện Yên Dũng (bền vững
NHX_KHQL_NEU_2014 7 NHX_KHQL_NEU_2014 8
2
- 03-Jan-14
CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp) CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC
Ví dụ: Cơ cấu tổ chức
Hiệu trưởng tạm thời theo ma trận
tại một trường đại học
(1) (6) Phối hợp giữa các bộ (5) Tập
Phó Hiệu Phó Hiệu trưởng Phó Hiệu trưởng
Chuyên phận, phân hệ của cơ cấu trung và
trưởng phụ phụ trách đào tạo phụ trách tài phân
trách khoa học chính môn hóa quyền
công việc Các thuộc tính
Trưởng Trưởng Trưởng Trưởng khoa
khoa Luật khoa Kinh khoa Tài Quản trị kinh của cơ cấu tổ chức
tế học chính doanh
(2) Phân (4) Cấp
Chủ nhiệm đề chia tổ chức bậc và
tài A thành các (3) Quyền hạn và phạm vi
bộ phận trách nhiệm quản lý
Chủ nhiệm đề
tài B
NHX_KHQL_NEU_2014 9 NHX_KHQL_NEU_2014 10
CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp) CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp)
(2) Phân chia tổ chức thành các bộ phận
(1) Chuyên môn hóa công việc
(b) Sản phẩm/khách hàng/địa dư/đơn vị chiến lược
Phân chia các công việc phức tạp thành những hoạt động đơn
giản mang tính độc lập tương đối
(a) Chức năng (c) Ma trận
ANALYSIS?
Sẽ tạo nên những nhiệm vụ đơn giản, dễ đào tạo để thực hiện
Tạo điều kiện cho người lao động có thể lựa chọn được công Các mô hình
việc phù hợp tổ chức
Có thể tạo ra sự nhàm chán nếu không sử dụng kỹ thuật đa (d) Theo nhóm
dạng hóa công việc, vv.
(f) Không ranh giới
(e) Mô hình tổ chức mạng lưới
NHX_KHQL_NEU_2014 11 NHX_KHQL_NEU_2014 12
3
- 03-Jan-14
CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp) CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp)
(2) Phân chia tổ chức thành các bộ phận (tiếp) Ví dụ: Mô hình tổ chức bộ phận theo chức năng
Công ty Chế tạo máy ABC
Giám đốc
Tổ chức theo chức năng là hình thức tạo nên bộ phận trong đó
các cá nhân hoạt động trong cùng một chức năng được hợp
Trợ lý giám đốc Trưởng phòng nhân sự
nhóm trong cùng một đơn vị cơ cấu.
Ưu điểm: Nhược điểm:
Phó giám đốc Phó giám đốc kỹ Phó giám đốc sản Phó giám đốc
Đơn giản, rõ ràng, mang
Có thể dẫn đến mâu thuẫn
marketing thuật xuất tài chính
tình logic ao và thiếu sự phối hợp h.động
Phát huy được ưu thế của
Tạo ra cách nhìn hạn hẹp
Nghiên cứu thị Thiết kế Lập kế hoạch sản Lập kế hoạch tài
chuyên môn hóa công việc của nhà quản lý trường xuất chính
Giữ được sức mạnh và uy
Giảm độ nhạy cảm của tổ
Lập kế hoạch Kỹ thuật điện Dụng cụ Ngân quỹ
tín của các chức năng chức
Chú trọng tới tiêu chuẩn
Hạn chế phát triển đội ngũ
Quảng cáo Kỹ thuật cơ khí Phân xưởng 1 Kế toán
nghề nghiệp quản lý chung
Tạo điều kiện thuận lợi
Có thể đổ trách nhiệm khi
Quản lý bán hàng Kiểm tra chất Phân xưởng 2 Thống kê, xử lý
cho kiểm soát. mục tiêu chung không h.thành. số liệu
lượng
NHX_KHQL_NEU_2014 13 NHX_KHQL_NEU_2014 14
CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp) CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp)
(2) Phân chia tổ chức thành các bộ phận (tiếp)
Tổng giám đốc
Tổ chức theo sản phẩm/khách hàng/địa dư là hình thức tạo
nên bộ phận trong đó các cá nhân thực hiện các hoạt động tạo ra
một loại SP, phục vụ một nhóm khách hàng mục tiêu, trên một
Phó TGĐ Phó TGĐ Phó TGĐ tài
khu vực địa lý được hợp nhóm trong một đơn vị cơ cấu. Phó TGĐ
nhân sự
Marketing sản xuất chính
Ưu điểm: Nhược điểm:
Giám đốc khu Giám đốc khu Giám đốc khu
vực phương vực dụng cụ vực đo lường
tiện vận tải công nghiệp điện tử
Ví dụ: Một cách hợp nhóm bộ
phận theo sản phẩm
NHX_KHQL_NEU_2014 15 NHX_KHQL_NEU_2014 16
4
- 03-Jan-14
CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp) CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp)
Ví dụ: Mô hình tổ chức theo địa dư của Cục thuế Hà Nội
Ví dụ: Mô hình tổ chức bộ phận theo khách
Cục trưởng
hàng của một doanh nghiệp kinh tế quốc phòng
Phó cục trưởng Hành chính -Tổ Phó cục trưởng Nghiệp vụ Phó cục trưởng Tài
chức chính
Tổng giám đốc
Chi cục trưởng quận Chi cục trưởng quận Chi cục trưởng quận …
Đống Đa Cầu Giấy
PTGĐ tài PTGĐ kinh PTGĐ nhân
Phó chi cục trưởng Phó chi cục trưởng
chính doanh sự
Đội truyền Đội kê Đội Thanh Đội thuế Đội tài vụ Đội kiểm Đội hành
Giám đốc sản phẩm Giám đốc sản phẩm thông và hỗ khai thuế tra thuế trước bạ và và ấn chỉ tra nội bộ chính-nhân
quốc phòng dân sự trợ thuế TNCN sự
NHX_KHQL_NEU_2014 17 NHX_KHQL_NEU_2014 18
CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp) CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp)
(2) Phân chia tổ chức thành các bộ phận (tiếp)
Ví dụ: Mô hình tổ chức theo đơn vị
chi lược Hội Nông dân Việt Nam
chiến
Mô hình tổ chức theo ma trận là cơ cấu tổ chức trong đó
mỗi người lao động sẽ báo cáo cho nhà quản lý bộ phận mà họ
là nhân lực cơ hữu và nhà quản lý chương trình dự án
Chủ tịch
Ưu điểm
Nhược điểm
Phó chủ tịch khối phong Phó chủ tịch khối sự nghiệp Định hướng các hoạt động
Hiện tượng song trùng lãnh
trào theo kết quả cuối cùng
đạo
Tập trung nguồn lực vào
Có thể trùng lặp quyền hạn
Ban Ban Ban Ban Ban Báo Tạp chí TT dạy TT Môi khâu xung yếu
tuyê tổ kiểm kinh hợp Nông nông nghề và hỗ trường trách nhiệm giữa các nhà QL
Kết hợp được năng lực tổ
n chức tra tế tác thôn thôn trợ việc nông
Cơ cấu phức tạp và không
huấn quốc tế ngày mới làm nông thôn chức của nhiều nhà QL và c.gia
gia
bền vững
nay dân
Tạo điều kiện đáp ứng nhanh
thể gây tốn kém.
Có
sự thay đổi của môi trường.
NHX_KHQL_NEU_2014 19 NHX_KHQL_NEU_2014 20
5
- 03-Jan-14
CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp) CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp)
Ví dụ: Cơ cấu tổ chức ma trận tại một doanh nghiệp (2) Phân chia tổ chức thành các bộ phận (tiếp)
Tổng giám đốc
Mô hình tổ chức theo nhóm sử dụng rộng rãi cả nhóm dài
hạn và ngắn hạn để xử lý các vấn đề, hoàn thành các dự án đặc
Phó TGĐ Phó TGĐ kĩ thuật Phó TGĐ tài chính Phó TGĐ sản xuất biệt và công việc hằng ngày. Mục đích của cơ cấu này là phá
marketing
bỏ rào cản giữa các bộ phận và tạo sự liên kết hiệu quả.
Trưởng phòng
thiết kế
Trưởng phòng
cơ khí
Trưởng phòng
điện
Trưởng phòng
thủy lực
Lợi ích: Bất lợi:
Chủ nhiệm
đề án A
Chủ nhiệm
đề án B
Chủ nhiệm
đề án C
NHX_KHQL_NEU_2014 21 NHX_KHQL_NEU_2014 22
CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp) CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp)
(2) Phân chia tổ chức thành các bộ phận (tiếp) (2) Phân chia tổ chức thành các bộ phận (tiếp)
Cơ cấu tổ chức mạng lưới là cơ cấu trong đó mối quan hệ Cơ cấu không ranh giới có thể được nhìn nhận như sự kết
giữa các thành viên (cá nhân, bộ phận, tổ chức) được thực hợp của cơ cấu nhóm và cơ cấu mạng lưới, cộng với tính
hiện trên cơ sở bình đẳng. tạm thời.
Thế mạnh: Điểm yếu:
Cơ cấu ảo là dạng phát triển cao của cơ cấu không ranh
giới, hoạt động như một mạng lưới liên minh chuyên dịch
liên tục, sử dụng công nghệ thông tin và mạng lưới internet.
NHX_KHQL_NEU_2014 23 NHX_KHQL_NEU_2014 24
6
- 03-Jan-14
CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp) CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp)
Ví dụ: Mô hình tổ chức hỗn hợp tại Công ty Điện lực Hà Nội (3) Cấp quản lý và tầm quản lý
Tầm quản lý (tầm kiểm soát): số người và bộ phận mà một nhà
quản lý có thể kiểm soát có hiệu quả.
Tổng giám đốc
Cấp quản lý là thứ bậc của quyền lực quản lý.
PTGĐ tài PTGĐ kỹ thuật PTGĐ hành chính
Tầm quản lý rộng sẽ cần ít cấp quản trị và ngược lại.
chính Tầm quản trị phụ thuộc:
Trình độ của nhà quản trị (thuận)
Tính phức tạp của hoạt động QL (nghịch)
GĐ khu vực GĐ khu vực GĐ khu vực GĐ khu vực …..
Đống Đa Thanh Trì Hoàn Kiếm Trình độ và ý thức tôn trọng, tuân thủ mệnh lệnh
của cấp dưới (thuận)
Sự rõ ràng trong xác định nhiệm vụ, quyền hạn,
Quản lý bán điện sinh Quản lý bán điện cho các cơ Quản lý bán điện cho các cơ
hoạt sở kinh doanh sở sản xuất trách nhiệm (thuận)
Năng lực của hệ thống thông tin
NHX_KHQL_NEU_2014 25 NHX_KHQL_NEU_2014 26
CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp) CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp)
1. Cơ cấu năm ngang Chỉ có một vài cấp quản lý
(3) Cấp quản lý và tầm quản lý (tiếp) Quản trị theo phương thức phi tập trung
Trưởng văn phòng luật Tổng hợp hoá hoạt động
Công việc được xác định khái quát
Giới hạn linh hoạt giữa các c.việc và các b.phậnn
Luật sư Quan tâm đến phương thức làm việc theo nhóm m
Các mô hình tổ chức xét theo số cấp quản lý:
ANALYSIS?
Di chuyển nhân lực theo chiều ngang
Tập trung sự chú ý vào khách hàng
2. Cơ cấu hình tháp
Cơ cấu tổ chức nằm ngang (flat-structure) Bộ tài chính
Bộ trưởng
Các thứ trưởng
Cơ cấu tổ chức hình tháp (pyramid structure) Các tổng cục trưởng
Nhiều cấp bậc quản lý
Quản trị theo phương thức hành chính
Chuyên môn hoá hoạt động
Cơ cấu tổ chức mạng lưới (network structure) Các cục trưởng
Mô tả công việc chi tiết
Trưởng các chi cục
Giới hạn cứng nhắc giữa các c.việc và bộ phận
Các đội trưởng Các cá nhân làm việc độc lập
Di chuyển nhân lực theo chiều dọc.
Các nhân viên
NHX_KHQL_NEU_2014 27 NHX_KHQL_NEU_2014 28
7
- 03-Jan-14
CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp) CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp)
Ví dụ: Mối quan hệ quyền hạn trực tuyến và tham mưu
(4) Mối quan hệ quyền hạn trong tổ chức
Tổng giám đốc
Quyền hạn là quyền tự chủ trong quá trình quyết định và Trợ lý TGĐ
quyền đòi hỏi sự tuân thủ quyết định gắn liền với một vị trí
(hay chức vụ) quản trị nhất định trong cơ cấu tổ chức.
PTGĐ kinh doanh PTGĐ sản xuất PTGĐ tài chính
Trách nhiệm là bổn phận phải hoàn thành những hoạt
động được phân công. Quản lý nhân sự Quản lý sản xuất Quản lý vật tư
Quyền hạn phải đi đôi với trách nhiệm
Quyền hạn trực tuyến Nhà máy nước số 1 Nhà máy nước số 2 Nhà máy nước số 3
Quyền hạn tham mưu
Quyền hạn chức năng Chuỗi chỉ huy trực
tuyến
Quan hệ tham mưu
NHX_KHQL_NEU_2014 29 NHX_KHQL_NEU_2014 30
CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp) CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp)
(4) Mối quan hệ quyền hạn trong tổ chức (tiếp) Ví dụ: Uỷ quyền chức năng, cơ cấu trực tuyến - chức năng
Quyền hạn trực tuyến là quyền cho phép nhà quản lý ra
Quyền hạn trực tuyến của Hiệu trưởng
quyết định và giám sát trực tiếp đối với cấp dưới. Đó là mối
quan hệ quyền hạn giữa cấp trên và cấp dưới trực tiếp trải dài Quyền hạn sau khi thực hiện uỷ quyền
từ cấp cao nhất xuống tới cấp thấp nhất trong tổ chức.
Thủ tục tài chính Thủ tục nhân sự Hiệu trưởng Thủ tục mua sắm Thủ tục quan hệ đối ngoại
Quyền hạn tham mưu là quyền cung cấp lời khuyên và dịch
vụ cho các nhà quản lý khác. Bản chất của mối quan hệ tham
Trưởng phòng Trưởng phòng tổ chức Trưởng phòng quản lý Trưởng phòng
mưu là cố vấn. tài chính – kế toán cán bộ thiết bị đối ngoại
Quyền hạn chức năng là quyền trao cho một cá nhân hay Trưởng khoa Quản lý kinh tế Trưởng khoa Quản trị kinh doanh Trưởng khoa Tài chính
một bộ phận được ra quyết định và kiểm soát những hoạt
động nhất định của các bộ phận khác. Quan hệ trực tuyến
Uỷ quyền chức năng từ quyền hạn trực tuyến của Hiệu trưởng
NHX_KHQL_NEU_2014 31 NHX_KHQL_NEU_2014 32
8
- 03-Jan-14
CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp) CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp)
(5) Tập trung và phi tập trung
(5) Tập trung và phi tập trung (tiếp)
Tập trung là phương thức tổ chức trong đó phần lớn quyền ra TL::
TL
quyết định được tập trung vào cấp QL cao nhất của tổ chức. Mức độ phi tập trung trong tổ chức?
Phi tập trung là phương thức tổ chức trong đó các nhà quản lý Làm thế nào để uỷ quyền, trao quyền có
cấp cao trao cho cấp dưới quyền ra quyết định, hành động hiệu quả?
và tự chịu trách nhiệm trong những phạm vi nhất định. Mô hình cơ cấu tổ chức phân theo các mối
Uỷ quyền là hành vi của cấp trên trao cho cấp dưới một số
quan hệ quyền hạn được sử dụng:
quyền hạn để họ nhân danh mình thực hiện những công việc Cơ cấu trực tuyến
nhất định (trách nhiệm kép). Cơ cấu trực tuyến - tham mưu
Cơ cấu trực tuyến - chức năng
Trao quyền là hành vi của cấp trên cho phép cấp dưới thực
hiện công việc nhất định một cách độc lập.
NHX_KHQL_NEU_2014 33 NHX_KHQL_NEU_2014 34
CÁC THUỘC TÍNH CỦA CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp) CÁC KIỂU CƠ CẤU TỔ CHỨC
(6) Phối hợp các bộ phận của tổ chức Theo phương thức hình thành các bộ phận:
Phối hợp là quá trình liên kết hoạt động của những con
người, bộ phận, phân hệ và hệ thống riêng rẽ nhằm thực hiện Cơ cấu chức năng;
có kết quả và hiệu quả các mục tiêu của tổ chức. Cơ cấu theo SP/địa dư/khác hàng/đơn vị chiến lược
Cơ cấu ma trận
Mục tiêu của phối hợp là đạt được sự thống nhất hoạt động Cơ cấu nhóm
của các bộ phận bên trong và bên ngoài tổ chức. Cơ cấu không ranh giới.
Các công cụ phối hợp
Các kế hoạch
Hệ thống tiêu chuẩn KT-KT Theo cấp quản lý:
Các công cụ cơ cấu
Cơ cấu nằm ngang
Văn hóa tổ chức
Các công cụ của hệ thống thông tin cấu hình tháp
Cơ
V.v.
NHX_KHQL_NEU_2014 35 NHX_KHQL_NEU_2014 36
9
- 03-Jan-14
CÁC KIỂU CƠ CẤU TỔ CHỨC (tiếp) THIẾT KẾ CƠ CẤU TỔ CHỨC
Theo mối quan hệ quyền hạn:
(a) Nghiên cứu những yếu tố có
cấu tổ chức trực tuyến
Cơ ảnh hưởng lên cơ cấu tổ chức
cấu tổ chức trực tuyến- tham mưu
Cơ
cấu tổ chức trực tuyến-chức năng
Cơ (d) Thể chế Quá trình (b) Chuyên môn
hoá cơ cấu thiết kế hoá (phân chia
tổ chức tổ chức công việc)
Theo quan điểm tổng hớp:
cấu tổ chức cơ học (hành chính)
Cơ
(c) Xây dựng các bộ phận và phân hệ
cấu tổ chức sinh học (thích nghi)
Cơ
NHX_KHQL_NEU_2014 37 NHX_KHQL_NEU_2014 38
THẢO LUẬN
Vẽ sơ đồ cơ cấu tổ chức của một tổ chức mà
bạn quan tâm hoặc tổ chức bạn đang làm việc.
Phân tích các ưu, nhược điểm của cơ cấu đó.
Với tư cách là nhà tư vấn bạn cần có giải
pháp gì để hoàn thiện cơ cấu trên.
NHX_KHQL_NEU_2014 39
10