Phân tích hành vi mở rộng mạng lưới xã hội nhằm gia tăng cơ hội tìm kiếm việc làm của sinh viên đại học
Nghiên cứu với mục tiêu đánh giá thực trạng hành vi mở rộng mạng lưới xã hội (MLXH) nhằm gia tăng cơ hội tìm kiếm việc làm của sinh viên đại học. Nghiên cứu được thực hiện chủ yếu dựa trên “Mô hình 5 giai đoạn thay đổi hành vi” (James O. » Xem thêm
Tóm tắt nội dung tài liệu
- Giải thưởng Sinh viên Nghiên cứu khoa học Euréka lần thứ XIX năm 2017 Kỷ yếu khoa học
PHÂN TÍCH HÀNH VI MỞ RỘNG MẠNG LƯỚI XÃ HỘI NHẰM GIA TĂNG CƠ
HỘI TÌM KIẾM VIỆC LÀM CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC
Bùi Thị Vân*, Đào Thị Mai, Trần Thị Minh Hằng,
Phùng Thị Nhung, Phạm Mai Giang
Trường Đại học Kinh tế Quốc dân (Hà Nội)
*Tác giả liên lạc: vanbuineu96@gmail.com
TÓM TẮT
Nghiên cứu với mục tiêu đánh giá thực trạng hành vi mở rộng mạng lưới xã hội (MLXH)
nhằm gia tăng cơ hội tìm kiếm việc làm của sinh viên đại học. Nghiên cứu được thực hiện chủ
yếu dựa trên “Mô hình 5 giai đoạn thay đổi hành vi” (James O. Prochaska và cộng sự, 1984),
thông qua phương pháp nghiên cứu định lượng, trên cơ sở điều tra 200 sinh viên năm 3 bằng
bảng hỏi, trong đó, Cronbach’s Alpha, kiểm định ANOVA một yếu tố và T-test là các công cụ
đo lường chính trong nghiên cứu này. Kết quả cho thấy rằng sinh viên đang ở trong giai đoạn
Suy ngẫm và tiến dần lên giai đoạn Chuẩn bị - tức là sinh viên hiểu bản chất vấn đề nhưng
chưa chủ động thay đổi hành vi. Ngoài ra kết quả cũng đã đo lường có sự khác biệt nhận thức
và hành vi mở rộng MLXH giữa các nhóm sinh viên. Từ đó, nghiên cứu giúp nhà trường xây
dựng các giải pháp hỗ trợ sinh viên định hướng nghề và là cơ sở lý thuyết hữu ích cho các
nghiên cứu về sau.
Từ khóa: Mạng lưới xã hội, hành vi, mô hình 5 giai đoạn thay đổi hành vi.
AN ANALYSIS OF BEHAVIOR OF EXTENDING SOCIAL NETWORK TO
INCREASE JOB OPPORTUNITIES AMONG JUNIOR STUDENTS
Bui Thi Van*, Dao Thi Mai, Tran Thi Minh Hang,
Phung Thi Nhung, Pham Mai Giang
National Economics University, NEU-HN
*
Corresponding authour: vanbuineu96@gmail.com
ABSTRACT
This research aims at assessing the behavior of expanding the social network to enhance job
opportunities among junior students. Based mainly on 5 Stages of Change Model (James O.
Prochaska et al, 1984) and applying quantitative research method, the research was conducted
among 200 junior students by using a questionnaire. Cronbach’s Alpha, One-way ANOVA
and T-test were the main tools to analyze the received data. The results showed that most
students were in Contemplation stage and on the way to approach Preparation period – they
understood the advantages of social network expansion but did not actively change their
behaviors. Besides, analysis indicated some differences in perception and behavior among
groups of students. Therefore, the research’s finding supports universities in working out
suitable job orientation programs for students and the finding is a reliable theoretical basis for
further study as well.
Keywords: Social network, behavior, 5 Stages of Change Model.
ĐẶT VẤN ĐỀ điều tra và đưa ra kết luận về tầm quan trọng
Hiện nay, nước ta đang đối mặt với tình trạng của MLXH trong vấn đề tìm kiếm việc làm.
tỷ lệ thất nghiệp của lao động có trình độ từ Các tác giả như Mark Granovetter (1978),
đại học trở lên có xu hướng gia tăng. Trong 6 Ronald Burt (2004) đã nhận định thông qua
tháng đầu năm 2016, tỷ lệ thất nghiệp trên cả MLXH, con người tìm kiếm việc làm dễ
nước của đối tượng này là 3,96% và đặc biệt dàng hơn và cơ hội thăng tiến trong công
cao ở khu vực thành thị. Vậy ngoài những việc cao hơn. Cùng với quan điểm trên, tác
nhân tố như trình độ chuyên môn, kỹ năng giả Phạm Huy Cường (2014) và Lê Ngọc
thì nhân tố nào tác động đến vấn đề tìm được Hùng (2003) kết luận sinh viên có xu hướng
việc làm? Nhiều nhà nghiên cứu đã tiến hành tìm kiếm việc làm qua kênh phi chính thức -
344
- Giải thưởng Sinh viên Nghiên cứu khoa học Euréka lần thứ XIX năm 2017 Kỷ yếu khoa học
sử dụng các mối quan hệ để có việc làm và
họ thấy rằng thông tin việc làm từ MLXH là PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
hữu ích. Từ đây có thể khẳng định lại một lần Để thực hiện mục đích trên, nhóm nghiên
nữa về vai trò của MLXH trong việc tìm cứu sử dụng “Mô hình năm giai đoạn thay
kiếm việc làm của các cá nhân. Tuy nhiên, đổi hành vi” của James O. Prochaska (1984)
sinh viên đại học có nhận thức và hành vi và cộng sự. Mô hình được sử dụng phổ biến
như thế nào về vấn đề này thì hiện nay vẫn và áp dụng thành công trong nhiều lĩnh vực
chưa có nghiên cứu nào chỉ ra. Vì vậy nhóm như giáo dục, y tế,… Dựa trên cơ sở lý
nghiên cứu quyết định lựa chọn đề tài này thuyết, mô hình nghiên cứu gồm 5 giai đoạn
với mục đích phân tích và đánh giá thực bao gồm: chưa nhận thức - suy ngẫm - chuẩn
trạng hành vi mở rộng MLXH nhằm gia tăng bị - hành động - duy trì và được mô tả như
cơ hội tìm kiếm việc làm của sinh viên đại Bảng 1:
học.
Bảng 1. Mô hình nghiên cứu đề xuất
Giai đoạn 1
Giai đoạn 2 Giai đoạn 3 Giai đoạn 4 Giai đoạn 5
Chưa nhận
Suy ngẫm Chuẩn bị Hành động Duy trì
thức
Chủ động tìm
Nhận thức được
hiều Nhận thức rõ
lợi ích
Không biết Biết Thay đổi nhỏ ràng
Tích cực xây
Không có ý định Có ý định thay trong hành vi: Tiếp tục xây
dựng và đánh
thay đổi hành vi đổi hành vi chủ động làm dựng và chia sẻ
giá các mối quan
quen, tham gia với người khác
hệ
tổ chức, CLB,…
Nghiên cứu này được thực hiện qua hai giai Hà Nội và Đại học Kiến trúc Hà Nội (khóa
đoạn là nghiên cứu sơ bộ và nghiên cứu 2014-2018) trong khoảng thời gian từ tháng
chính thức. 3/2017. Đây là những người đang trong quá
Nghiên cứu sơ bộ: Được thực hiện với trình tiếp thu kiến thức chuyên ngành và
phương pháp nghiên cứu định tính thông qua chuẩn bị tham gia vào thị trường lao động.
nghiên cứu tài liệu thứ cấp: thu thập thông tin Điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi trong việc
từ các nghiên cứu trong và ngoài nước, sách đánh giá hành vi sinh viên về mở rộng mạng
báo, giáo trình, Internet, các tạp chí khoa học lưới nhằm gia tăng cơ hội tìm kiếm việc làm.
có liên quan và thông qua phỏng vấn sâu 10 Theo tác giả Hoàng Trọng và Chu Nguyễn
bạn sinh viên. Nghiên cứu sơ bộ định lượng Mộng Ngọc (2008), cỡ mẫu tối thiểu chấp
được tiến hành thông qua quá trình điều tra nhận được đối với nghiên cứu bằng 5 lần
thử 10 bạn sinh viên nhằm hoàn thiện bảng tổng số các biến được phân tích. Đây là cỡ
hỏi phục vụ cho quá trình điều tra khảo sát. mẫu phù hợp cho bài nghiên cứu của nhóm
Nghiên cứu chính thức: bằng phương pháp (n=5*m, m là số lượng câu hỏi trong bài).
định lượng thông qua phương pháp chọn mẫu Như vậy, với 16 câu hỏi trong bài nghiên
thuận tiện và phương pháp chọn mẫu quả cứu, kích thước mẫu phù hợp là n = 5*16 =
bóng tuyết khảo sát 200 sinh viên năm 3 ở 4 80 mẫu.
trường đại học lớn ở Hà Nội: Đại học Kinh tế Bảng hỏi trong mô hình nghiên cứu đo lường
Quốc dân, Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại bằng thang đo Likert 5 điểm được trình bày
học Khoa học Tự nhiên – Đại học Quốc gia chi tiết như trong Bảng 2:
Bảng 2. Các tiêu chí đo lường hành vi sinh viên về mở rộng MLXH
Tên biến Biến quan sát
Thang đo nhận thức
Mức độ quan trọng thông tin việc làm từ bố, mẹ hoặc người thân khác trong gia
NT1
đình/ họ hàng
NT2 Mức độ quan trọng thông tin việc làm từ các thầy, cô giáo tại trường đại học
NT3 Mức độ quan trọng thông tin việc làm từ bạn bè thân thiết
345
- Giải thưởng Sinh viên Nghiên cứu khoa học Euréka lần thứ XIX năm 2017 Kỷ yếu khoa học
Mức độ quan trọng thông tin việc làm từ những người cùng tham gia tổ chức
NT4
đoàn thể/ CLB…
NT5 Mức độ quan trọng thông tin việc làm từ bạn của bố, mẹ/ bạn bè/ thầy cô…
Thang đo hành vi
HV1 Mức độ liên hệ với bố, mẹ hoặc người thân khác trong họ hàng
HV2 Mức độ liên hệ với các thầy, cô giáo tại trường đại học
HV3 Mức độ liên hệ với bạn bè thân thiết
HV4 Mức độ liên hệ với những người cùng tham gia tổ chức đoàn thể/ CLB…
HV5 Mức độ liên hệ với bạn của bố, mẹ/ bạn bè/ thầy cô…
Các phiếu khảo sát được tiến hành nhập liệu hành vi sinh viên về mở rộng MLXH giữa
và xử lý bằng phần mềm SPSS 20.0. Đồng các nhóm sinh viên. Cuối cùng tính điểm để
thời sử dụng kiểm định Cronbach’s Alpha xác định được thực trạng hành vi sinh viên về
nhằm đánh giá độ tin cậy của thang đo và sử mở rộng MLXH với thang đo khoảng (Bảng
dụng kiểm định ANOVA một yếu tố và T- 3):
test để phân tích sự khác biệt nhận thức và
Giá trị khoảng cách = (Maximum – Minimum)/n = (5-1)/5 = 0,8
Bảng 3. Cách xếp loại hành vi sinh viên về mở rộng MLXH
Điểm Xếp loại Loại
trung bình
Nhận thức
4,21 – 5,00 Nhận thức rất cao A1
3,41 – 4,20 Nhận thức cao B1
2,61 – 3,40 Nhận thức trung bình C1
1,81 – 2,60 Nhận thức thấp D1
- Giải thưởng Sinh viên Nghiên cứu khoa học Euréka lần thứ XIX năm 2017 Kỷ yếu khoa học
Kết quả hồi quy kiểm định cho thấy có 3/7 sự khác biệt về hành vi mở rộng MLXH
nhóm sinh viên có sự khác biệt về nhận thức (Sig
- Giải thưởng Sinh viên Nghiên cứu khoa học Euréka lần thứ XIX năm 2017 Kỷ yếu khoa học
Kết quả nghiên cứu cho thấy hành vi sinh nhận thức của sinh viên đối với vấn đề này
viên sinh viên về mở rộng MLXH của các và xác định được giai đoạn hành vi trong
thông tin việc làm từ mối quan hệ xã hội đều việc mở rộng mạng lưới xã hội. Tuy nhiên,
thuộc giai đoạn 2 đến giai đoạn 3 – nghĩa là nhận thức sinh viên về vấn đề này vẫn chưa
hành vi sinh viên mở rộng MLXH đang ở cao, mới biết được bản chất vấn đề nhưng
trong giai đoạn Suy ngẫm và tiến dần lên vẫn chỉ là manh nha thay đổi hành vi, sự thay
giai đoạn Chuẩn bị. Sinh viên nhận thức đổi còn chưa tích cực. Đề tài còn một số hạn
được việc mở rộng MLXH cũng như lợi ích chế như mẫu điều tra cũng như chưa đi sâu
mà nó đem lại khi tìm kiếm việc làm và có ý phân tích ảnh hưởng của các nhân tố tác
định thực hiện mở rộng mạng lưới xã hội của động đến hành vi. Từ đây, phía sinh viên cần
mình cũng như duy trì các mối quan hệ sẵn có sự thay đổi hành vi để bản thân không
có. nằm trong số sinh viên thất nghiệp mặc dù có
đủ kiến thức, kỹ năng. Bên cạnh đó, phía nhà
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ trường cũng có những hoạt động tăng cường
Bài nghiên cứu đã cho thấy tầm quan trọng mối liên hệ giữa thầy cô và sinh viên để hỗ
của nhân tố mới: mạng lưới xã hội trong vấn trợ sinh viên về mặt thông tin việc làm trên
đề gia tăng cơ hội tìm kiếm việc làm của sinh thị trường lao động.
viên đại học. Từ đó nghiên cứu điều tra được
TÀI LIỆU THAM KHẢO
HOÀNG TRỌNG & CHU NGUYỄN MỘNG NGỌC. (2008). Phân tích dữ liệu nghiên cứu
với SPSS Tập 2. Nhà xuất bản Hồng Đức. Hà Nội.
LÊ NGỌC HÙNG. (2003). “Lý thuyết và phương pháp tiếp cận MLXH: trường hợp tìm kiếm
việc làm của sinh viên”. Tạp chí Xã hội học. tr.69-75.
M, GRANOVETTER. (1973). “The strength of weak ties”. The American Journal of
sociology. 78 (6). tr.1360-1380.
PROCHASKA, JAMES.O. (1984). The Transtheoretical Approach: Crossing Traditional
Boundaries of Therapy. Florida: Krieger Publishing Company.
PHẠM HUY CƯỜNG. (2014). “Mạng lưới quan hệ xã hội với việc làm của sinh viên tốt
nghiệp”. Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Khoa học Xã hội và Nhân văn. (4). tr.44-53.
RONALD, BURT. (2004). “Structural holes and good ideas”. The American Journal of
sociology. 2 (110). tr.349-399.
348