Tổng quan và mô hình tiêu biểu: Quản lý - xử lý rác thải sinh hoạt ở Nhật Bản
Bài viết này tập trung giới thiệu bức tranh tổng quan về hệ thống quản lý và xử lý rác sinh hoạt (RSH) ở Nhật Bản, bao gồm: xu hướng xử lý rác thải trong mấy thập niên gần đây, định hướng chiến lược, hệ thống các luật và quy định để thực thi các mục tiêu, các hoạt động và chương trình liên quan c... » Xem thêm
Tóm tắt nội dung tài liệu
- h
lý -
(Vietnam Waste Management Network -VWMN)
Nhóm tác : Nguy n Phúc Thanh, T tB n
(Vietnam Waste Management Network -
VWMN) Hoàng Minh Giang, Khoa K thu i h c Xây
d ng, Hà N i, Vi t Nam
Nhóm các nhà
Ph m Phú Song Toàn, Khoa Công ngh Hóa h c - ng,
ih m K thu t ih ng,
Vi t Nam
Ngô Th Nghiên c u sinh, Khoa Khoa h c môi
ng và s s ng, i h c Tsukuba, Tsukuba, Nh t B n
Tác i di n:
TS. Nguy n Th Ng ng, Phòng k ho ch kinh doanh, Công ty
công tác:
Ichikawa Kankyo Engineering, Nh t B n
Th Thu Trang, ng và Phát Tri n B n V ng,
Email: phucthanhn@gmail.com Trung tâm Qu c t Khoa h c và Giáo d
Vi t Nam
Hoàng Minh Ti n, T Zosen, Osaka, Nh t B n
H Nh t Linh, T tB n
TÓM T T:
(RSH)
th
-
1.
https://doi.org/10.15625/vap.2021.0022
148
- C công t th hai trên th gi i ch sau M [3].
(thành viên nhóm G7: 7 ng rác th t
, ik n phát tri n kinh
G8: t th n k t gi a nh u nh ng
, G20: 19 cùng n kinh t bong bóng t cu i
Liên minh châu Âu). nh u nh
n này, khi thu nh p c
m nh m , Nh t B n tr ng qu c công nghi p,
siêu th và c a hàng ti n l i m c lên kh ng
i vi c s c mua c i tiê
o môi r n xu t hàng lo t, tiêu dùng hàng
(2010), lo t d n tình tr ng rác th
, chóng.
[1]
[2]. Hình 1
phát sinh hàng
ngày.
. ) [4].
C
rác phát sinh, chôn
)
2018 là 42,72
ngoài).
Và
T ng rác tái ch và t l tái ch
toàn.
Hình 1
(RSH)
: 90
và quy Sa
Ngoài ra, n ;
6,1 ,3%
RSH
(2018)
t và
Nh c p ph n tr c, vì Nh t B n có qu t
, nhóm h n ch và s c ch a c a các bãi chôn l
- m t rút ng n, nên qu y m nh các
chính sách và phát tri n các công ngh gi m thi u
2. nhi u nh t có th l n bãi chôn l p.
T ng l ng rác mang t i
T ng rác th u bãi chôn l p liên t c gi m t 16,8 tri u t n chi m
i 33,4% (1990) cho t i 3,84 tri u t n chi m 9% (2018)
Sau th chi n th II (1945), n n kinh t Nh t B n b t (Hình 1). K t qu này th t s r t n t ng, góp ph n
u kh i s p trung v l n ngày kéo dài tu i th các bãi chôn l p.
tB ng qu c v kinh
149
- Hình 2 K t lu n
rác theo
~ 2018).
, ,3% lên
2000) còn 82 19,9%
,
Hình 1. [4][5][6]
Hình 2. phát sinh và [4][5]
150
- 3. - -
trun )
3.1. vào và n có 26 Eco-towns trên .
3R Reuse
pháp lý Ngoài ra, các nhà máy
tái ch , x lý ch t th n
m ng t u ki ng h c
t ch c nh ng bu i tham quan th c t nhà máy. T i
c t n m t nhìn th y h th ng thi t b
Sound x lý, cách th c phân lo i rác và nh ng s n ph m tái
Material-Cycle Society ch trong cu c s ng h ng ngày.
Hình 3 và Hình 4 v
(1) , (2)
, (3) , (4) , và (5) X lý cu i là: (i) rác (rác
cùng (chôn l p) thích h p. và (iv) rác không (bao
õ ,
( pin, .v.v .
phát sinh mà m
soát tiêu hao tài nguyên tiên 1:
T soát l
rác phát sinh
Tài nguyên thiên nhiên
tiên 3: Tái ( , phân
sinh tái
quy Tiêu dùng/
tiên 2:
h Tái
lý
(tái ,
tiên 4: Thu ,
tái
tiên 5: lý cùng
X lý thích (bãi chôn )
Hình 3.
[4]
151
- ii.
- các
50 trang
v
iii.
3.2. ái iv.
nào
a) phù -
rác thành tài nguyên
b)
- - - Thu
- X lý cu i cùng. T
i. cùng và tái sinh
).
khác nhau.
Hình 4. [4]
152
- B ng 1 trình bày s quan tr ng trong vi c qu n lý ho ng bãi chôn l p
[8].
T i Nh t B
hi c áp d xây
d ng các bãi chôn l ng hi n t i trong nghiên
c u phát tri n công ngh chôn l p t i Nh t B n chính
[5] là vi c h n ch nm ct c r rác phát
sinh t ho ng chôn l p. B ng 2 trình bày hi n tr ng
áp d p khác nhau t i Nh t
B n. S li u th ng kê ch ra r
sôi (fluidized bed). hi bi n nh c áp d ng
t i bãi chôn l p rác c a Nh t B n, chi m 66,67% t ng
s bãi chôn l khí ch
chi m 10,56%, và còn l i 22,77% là nh
pháp chôn l u khí, k t h p gi a k khí
và bán hi u khí, v.v.
4.
2018)
c)
Trong khi chôn l bi n nh
x lý và th i b các lo i rác th i (bao g m RSH) trên
th gi c bi t là nh
t i Nh t B l p ch c áp d ng
i v i nh ng rác th c và ch y u là
tro (tro x và tro bay) t quá trình x lý trung gian (x càng
lý b t). S nh c a bãi chôn l p
thông qua vi ng c a các phát th i
t bãi chôn l p ( cr
B ng 1. [7]
máy (%)
(2018)
nhân))
(2016) (2018) ***
(2018)
726
136
Rác 957 (277)
51
4
32622 84,9
50
38
Khí hóa 108 (14)
10
rác) 3
Làm than 5 5 (10) 66 0,2
49 51 (59) 578 1,5
6 6 (3) 1 0,003
Rác 4
Làm biogas 9 (13) 78 0,2
2
Làm phân bón Làm phân bón 71 90 (177) 212 0,6
1 2 (35) 13 0,03
Khác 4842 12,6
153
- B ng 2. Hi n tr ng áp d p khác nhau t i Nh t B n [9]
(bãi) (bãi)
13
802
1130
(Semi-aerobic)* 310
Không có thông tin (N/A) 5
2
81
179
(Anaerobic) 91
N/A 5
1
203
386
169
N/A 13
* p bán hi c bi n v i tên g c phát
minh b Masataka Hanashima c ih c
ng d i khu chôn l p rác th i Shinkamata c a thành ph Fukuoka, và
c phê duy t làm c u trúc tiêu chu n trong xây d ng khu x lý rác th i cu i cùng c a Nh t B n.
gia này [10]
3
Hình 5
(ii) rác tái
(iii)
gian
[11].
" là
2.
5.
,
C (46,1%),
khí metan (46,1%), (23,7%)
và
còn
154
- Hình 5. [5]
5. Yokohama hi n t t trong nh ng
thành ph hi i b c nh t Nh t B n.
nhóm tác
2 Cities -
sinh thái [12].
- Mô hình
2)
- Kitakyushu: (Eco- Hình 6
và
-
-
.
5.1. rác
Yokohama
a) Gi i thi u chung
2
2
2010) và
2025).
155
- Hình 6. Dòng rác th i t i Thành ph : nghìn t n) [13]
b) (Hình 7).
trình G30
). (Hình 8) [15][16].
Cách
g
[12].
[14] 2
2
. 2
2
[14] [12],
c) Yokohama 3R Dream
2011
[17]
156
- Hình 7. Kh ng rác và dân s [14] Hình 8. Kh ng chôn l [15]
2 t o ra các h th ng kinh t - xã h i tái ch tài nguyên
cho m c tiêu cu y m nh ho ng tái ch
2 n phát sinh ch t th i t i
Nh t B tr c thành l p t
xây d ng m tr ch t
chính quy a xây d ng k ho ch d a trên
nh mc u k ho ch
cB ng và B Kinh t i
thông qua các và Công nghi p Nh t B p v i tiêu
chí c a m tr
thành mô hình nhân r ng cho nh
khác, chính quy ng t ch c cá
và nhân s c h tr có th b u xây
d tr i s thi t l p c ph n c ng
h t ng, và ph n m m - th ch , t ch c cho
vi c hi n th c hóa m t xã h ng tái ch
(Hình 9).
3R, tái b) Th tr Kitakyushu [19][20]
B i c nh và cách ti p c n
Kitakyushu là thành ph l n th hai c o Kyushu,
v i quy mô di n tích 486,1 km2, dân s kho ng 0,99
K t lu n tri i. Kitakyushu là th tr u tiên và
n hình c thành công trong l n nh t c a Nh t B c phê duy t b i chính ph
công tác qu n lý ch t th i có s tham gia sát sao c a u v n hành t
c i dân và v t
ra m c tiêu c th và liên t c th c hi
trình truy n nâng cao nh n th c c ng
i hành vi c i v i ch t th i
c các
m c tiêu l v ng mà không t n nhi u kho n
ng l i các công ngh x lý tiên
ti n i dân chính là nhân t tích c c và quan
tr ng nh t khi h có vai trò ch ng trong các chi n
ng c a thành ph .
5.2.
Kitakyushu
a) Mô hình - Th tr i
Nh t B n [18]
tr t sáng ki n thúc
y phát tri n kinh t cs Hình 9. u t ch c c a m t th tr n
d ng th m nh c a các ngành công nghi sinh thái t i Nh t B n
157
- chi n tranh th gi i l n th II, Kitakyushu tr thành
m t thành ph s n xu t thép và b ô nhi m nghiêm
tr ng do phát tri n công nghi p. Chính vì th , t u
th p niên 90, chính quy n c a thành ph t
u tái c u trúc t thành ph công nghi p sang thành c) Bài h c t tr i Nh t
ph phát tri n b n v ng chú tr ng vào nh ng ho t B n
ng b o t ng. B ng 3 th hi n nh ng l i th chính c a các bên liên
ct tr i Nh t
V im o nên 1 thành ph không phát th i khí B n. Bên c nh th ng th n nhìn nh n nh m
nhà kính, chính quy n Kitakyushu h p tác v i nh ng còn t t quan tr có th rút ra các
nhà cung c p, nh ng doanh nghi p trong khu v bài h c tri tr ng qu c
t n d ng rác th i phát sinh t ho ng s n xu t có th n. Nh ng thách th c l n nh t c a
tái ch c, tái ch i d ng v t li u vào cho vi c xây d tr
các quá trình s n xu t khác (Hình 10). thi u v khác bi t trong c u trúc xã h i và
ng phát tri n công nghi p, nh n th c c a c ng
ng v .
5.3. rác Hokkaido
Hình 11 a) [23]
2 Hokkaido
2
2 là 304 83,4 nghìn km2 (t nh có di n tích l n nh t c c),
,2
,
Hình 10. T ng quan v ho ng chính c a tr [19]
Hình 11. 2 [21]
158
- , 2 , 2).
, v.v. [26]. Theo s li u
. th ng kê [27], ch riêng t n 36 khu
v c thành ph , xã, th tr n
. khai d án Biomass; trong khi c c hi n ch có 94
ng d án lên men mê- n
các ngành công chi (85% s ng d án Biomass c a
Hokkaido, 41% s ng d án lên men mê-tan c a c
mai, socola; c).
b) Vì v y, v i x lý trung gian thì t l tái ch rác th i
Rác công nghi p t n hình là phân gia súc
. RSH thông v i t l tái ch n 74,4%, làm t l
2018) [24]. RSH 55% và t l chôn l p
, tuy nhiên rác th i công nghi p ch kho ng 2%, r t th p so v i
. RSH.
c)
[25]
[24]:
1. RSH
(19,9%) [25].
Rác th i công nghi p [24] 2.
V i nh m kinh t a lý trên (
ng rác 3.
th i công nghi p c t kh ng l c
bi t là phân gia súc. T nh Hokkaido m i ngày th i ra
, cao g p 21,7
l n so v ng phát th i RSH và ph n l n là phân gia
súc (kho ng 50%). 4.
uc c trong vi c tri n khai các d
án biogas (x lý phân gia súc b ng công ngh lên men d)
s n xu t khí biogas). Ngoài ho ng tái ch Mô hình ví d tiêu bi u [28]
c, khác M t ví d cho mô hình biomass t
phân án c t
t i th tr ng t có
th ti p nh n nhi u lo i ch t th i h
; là phân gia súc, rác th i th c ph m, bùn b ph t, ch t
B ng 3. Phân tích l i th c a các bên liên quan sau khi xây d tr [22]
Chính ph Chính quy
- T o ra m t xã h i tu n hoàn v t ch t - y s phát tri n c a n n kinh t a
- y ho ng 3R
- Trình di n sáng ki n v gi i pháp c i thi n và - c qu n lý c
nâng cao ch ng v i b n bè v i ho ng c a doanh nghi p
qu c t - Phát tri n và xây d ng hình nh c a
Doanh nghi p i dân
- m b o kh i c a nh ng d án - Nâng cao ý th ng c i dân
m i - i dân n m b t công khai, minh
- Xây d ng hình nh doanh nghi p thân thi n b ch ho ng qu n lý ch t th i c a doanh
v ng nghi p.
- Th hi c trách nhi m c a doanh nghi p - Ch ng s ng c
v i xã h i c i thi n.
159
- n chu ng, và nh ng lo c th i khác. Công su t
nhà máy x lý vào kho ng 37 t n ch t th i/ngày. M i
ngày nhà máy s n xu t kho ng 1.687 mét kh i khí
biogas, 37 t n phân l ng, và 2,5 t n ch n chu ng.
Hình 12 quy trình h th ng c a nhà
máy.
mình.
-
biomass. -
-
-
-
6.
-
6.1.
chính sách t ch và ,
giúp xác
-
rác
ba
Hình 12. quy trình h th ng nhà máy Biogas Okoppe Hokko[28]
160
- -
rá
Vi t Nam, vi ng RSH trong nh ng
n h th ng qu n lý rác th v n 6.3.
n t i nhi u h n ch , càng thêm g p nhi u khó R
n hành. Ý th c t m quan tr ng c a
v này, các c p chính quy n ng n l c
không ng ng nh m c i thi n hi n tr ng này b ng cách M
ban hành các chi c và m c tiêu cho qu c gia và
m gi m thi u phát th ng thu
h i tài nguyên t rác th i, và gi ng rác
chôn l p. M t s ví d c th -
:
2050
-
[29]. rác trong
, và giám sát
: Mô hình .
-
rác
o [30]:
- ha
2025 thông
không quá 25%.
o
sinh thái
[31].
- g
thành công lên quy mô .
( Nhà dân
). -
, thu gom lý c
cùng:
6.2.
-
-
cùng ng
.
túi rác
.
161
- - [7] H ng K ho n Phát tri n Trung
gây tâm V sinh M i c a Thành ph Urasoe, L a
ch lý ch t th i (tài li u 8) ,
1/2018, Truy c p ngày18/1/2021:
http://www.city.urasoe.lg.jp/docs/2018122700
6.4. 010/file_contents/8_20181214.pdf
[8] Shimaoka, T. ,
-
,
- , 2000.
[9]
.
: ,
3/2020, Truy c p ngày18/1/2021:
http://www.env.go.jp/recycle/waste_tech/ippa
n/h30/index.html
[10] Tanaka, M., Municipal Solid Waste
- Management in Japan. In: Pariatamby A,
: Các Tanaka M (eds) Municipal Solid Waste
Management in Asia and the Pacific Islands
Environmental Science and Engineering, 2014
(https://doi.org/10.1007/978-981-4451-73-
m 4_9)
[11] ng Châu Âu, Chuy i
ch t th i t bãi chôn l p Truy c p ngày
31/1/2021: https://www.eea.europa.eu/data-
and-maps/indicators/diversion-from-
landfill/assessment
[1] Waset Atlas, [12] Suzuki, H. và các c ng s , Eco2 Cities: Các
Truy c p ngày 18/1/2021: thành ph sinh thái - các thành ph kinh t
http://www.atlas.d-waste.com/ Ngân hàng th gi i, 2010, Truy c p
[2] Wikipedia, ngày18/1/2021:
https://openknowledge.worldbank.org/handle/
), Truy c p ngày 10986/2453
18/1/2021: [13] rác và tài nguyên, Thành
https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countrie ph Yokohama, Qu n lý rác th i c a thành
s_by_population_in_2010 ph Yokohama , 2019, Truy c p
[3] Takada, M., Phép màu kinh t c a Nh t B n: ngày18/1/2021:
Các y u t n và chi https://www.city.yokohama.lg.jp/lang/oversea
ng , 3/1999, 31/1/2021: s/wm/20191004105143837.files/0106_202009
https://www.lehigh.edu/~rfw1/courses/1999/sp 23.pdf
ring/ir163/Papers/pdf/mat5.pdf [14] B ph u ph
[4] B ng Nh t B i ch rác và tài nguyên, Thành ph Yokohama,
Tu n Hoàn V t Ch t, L ch s và hi n tr ng Tài li u báo cáo: Qu n lý ch t th i và H p tác
qu n lý ch t th i Nh t B n , 2/2012, Truy t qu c t c a thành ph Yokohama ,
c p ngày 18/1/2021: 10/2018, Truy c p ngày18/1/2021:
https://www.env.go.jp/en/recycle/smcs/attach/ https://www.jesc.or.jp/Portals/0/center/training
hcswm.pdf /11thasia3r/11thasia3r_j1_yokohama.pdf
[5] B ng Nh t B n, B ph n Qu n lý [15] Jones, T.E., Qu n lý ch t th i r n Nh t B n:
Ch t th i, X lý ch t th i c a Nh t B n Nghiên c u chính sách G30 v Qu n lý ch t
2018 , 3/2020, Truy c p ngày 18/1/2021: th i Thành ph Yokohama , H i ngh Qu c
http://www.env.go.jp/recycle/waste_tech/ippa t v Công ngh , Qu n lý và Khoa h c Xã h i
n/h30/data/disposal.pdf (ICTMS-15), 2015, Truy c p ngày18/1/2021
[6] B ng Nh t B n, S li u th ng kê https://www.researchgate.net/publication/3245
trên trang web c a B ng Truy c p 74685
ngày 18/1/2021: [16] B ph u ph
https://www.env.go.jp/doc/toukei/data/11ex30 ch rác và tài nguyên, Thành ph Yokohama,
4.xls Qu n lý ch t th i và H t qu c t
c a thành ph Yokohama , 4/2018, Truy c p
162
- ngày18/1/2021: http://www.pref.hokkaido.lg.jp/ks/jss/downloa
https://www.uncrd.or.jp/content/documents/61 d/11.pdf
17MS-4-P1.pdf [27] B nông nghi p, C c th c ph m công nghi p,
[17] C c tái ch ch t th i và tài nguyên thành ph Tình hình ti k ho ch xúc ti n s d ng
Yokohama, Yokohama 3R Dream , 1/2011, biomass sinh kh i (Tài li u 2) , 12/2020, Truy
Truy c p ngày18/1/2021: c p ngày 31/1/2021:
https://www.city.yokohama.lg.jp/city- https://www.maff.go.jp/j/shokusan/biomass/att
info/yokohamashi/org/shigen/sonota/hoshin/3r ach/pdf/index-97.pdf
-plan/plan.files/0010_20180906.pdf [28]
[18] Kinh
(METI), 4) , 3/2018, 31/1/2021:
Eco-town Truy c p ngày18/1/2021: http://www.pref.hokkaido.lg.jp/ks/tot/biomass/
https://www.meti.go.jp/policy/recycle/main/en shiryo4.pdf
glish/3r_policy/ecotown.html [29] -TTg, ngày 07 tháng 05
[19] Yasutake, H.,
châu Á ,
, 10/2018, Truy c p [30] -
ngày18/1/2021:
https://www.jesc.or.jp/Portals/0/center/training
/11thasia3r/11thasia3r_j2_kitakyushu.pdf
[20] Phòng xúc ti n Thành ph ng ki u [31] Zero waste
m u Kitakyushu, Th tr n sinh thái ,
Kitakyushu và tri n v , 2010, 4/2020, Truy c p ngày 31/1/2021:
Truy c p ngày18/1/2021: http://tapchimoitruong.vn/giai-phap-cong-
https://isap.iges.or.jp/2010/jp/pdf/day2/Hanada nghe-xanh-22/
.pdf
[21] B ng, C c tái sinh và tài nguyên môi
ng, Phòng xúc ti n tái ch , ng
phát tri n c a Eco-town , 8/2018, Truy c p
Ph l c
ngày18/1/2021:
https://www.env.go.jp/recycle/ecotown_pamp
ng tác gi c a bài vi t:
hlet.pdf
[22] trung (GEC),
1.
- Hàm ý và bài
Vietnam
6/2005
[23] Wikipedia, Hokkaido, Truy c p
ngày18/1/2021:
https://ja.wikipedia.org/wiki/%E5%8C%97%E
6%B5%B7%E9%81%93
-
[24] Chính quy n Hokkaido, K ho ch x lý ch t
th i Hokkaido , 3/2020, Truy c p
ngày18/1/2021:
http://www.pref.hokkaido.lg.jp/ks/jss/grp/04/ff
thsyorimain.pdf
[25] Chính quy n Hokkaido, C ng và
i s ng Hokkaido, C ng, Ban Xúc
ti n Hi p h i Tái ch , Tóm t t K t qu Kh o 2. TS. Hoàng Minh Giang
sát v X lý Ch t th i sinh ho t (K t qu
2018) Truy c p ngày18/1/2021: Vietnam Waste
http://www.pref.hokkaido.lg.jp/ks/jss/haikibut Management Networ
susidoG/ippaishyorijigyoutyousaH30_12.28.p
df
[26] Chính quy n Hokkaido, - Hi n
tr n vi c hình thành m t xã h i
tu y 3R Truy c p
ngày18/1/2021:
163
- 6
3.
Nam
4. Ths. Ngô Th
7
Vietnam
tháng 9/2019, Th.
8
Vietnam
-
5
Satisfactory và tham gia các
Super Eco Town.
164