Hội thảo khoa học Đổi mới phương pháp giảng dạy theo học chế tín chỉ tr. 29<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> MỘT SỐ CƠ SỞ LÝ LUẬN CHO VIỆC ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP<br /> DẠY HỌC THEO HỌC CHẾ TÍN CHỈ HIỆN NAY<br /> TS. Nguyễn Ánh Hồng<br /> Khoa Giáo dục<br /> Học chế tín chỉ mang nhiều lợi ích đến cho người dạy và người học. Với quá trình<br /> đào tạo được tổ chức linh hoạt, mềm dẻo tạo điều kiện cho sinh viên (SV) dễ dàng lựa chọn<br /> và thay đổi chương trình học thích hợp với sở trường và hoàn cảnh riêng. Do vậy, phương<br /> pháp dạy học trong học chế tín chỉ phải hướng tới phát triển tối đa tự chủ của SV trong học<br /> tập, phát triển năng lực độc lập làm việc và tự nghiên cứu trên cơ sở kế hoạch học tập mà<br /> SV đã định ra. Phương pháp dạy học phải phát huy cao độ tính tích cực, độc lập, sáng tạo<br /> của SV<br /> Trong hội thảo này, có một số câu hỏi được đặt ra: Thực chất đổi mới phương pháp<br /> dạy học là gì? Và đổi mới phương pháp dạy học theo hệ thống tín chỉ hiện nay theo hướng<br /> nào?<br /> Trong bài viết này, chúng tôi trình bày một số cơ sở lý luận cho việc đổi mới phương<br /> pháp dạy học theo học chế tín chỉ hiện nay.<br /> 1. Vai trò của giảng viên và SV trong quá trình dạy học đại học.<br /> Quá trình dạy học đại học là quá trình tương tác giữa hoạt động dạy của giảng viên<br /> (GV) và hoạt động học của SV (SV) nhằm đạt tới các nhiệm vụ dạy học ở đại học.<br /> Trong quá trình dạy học ở đại học, giáo viên là chủ thể của hoạt động dạy,giữ vai trò<br /> chủ đạo với chức năng tổ chức, điều khiển, lãnh đạo hoạt động học của SV đảm bảo cho<br /> SV thực hiện đầy đủ và có chất lượng cao những yêu cầu đã được quy định phù hợp với<br /> mục đích dạy học ở đại học. Vai trò chủ đạo của GV được thực hiện thông qua việc lựa<br /> chọn nội dung dạy học, lựa chọn phương pháp, lựa chọn cách thức tổ chức lớp học trong<br /> quá trình đào tạo. Cách thức SV lĩnh hội tri thức, kỹ năng, kỹ xảo nghề nghiệp như thế nào<br /> phụ thuộc vào cách thức tổ chức nhận thức của GV như thế đó. Nếu GV giảng theo phương<br /> pháp “đọc – chép” thì SV phải học thuộc lòng (học vẹt) để ghi nhớ những tri thức đó (có<br /> thể hoàn toàn không hiểu gì) còn nếu GV dẫn dắt quá trình học tập của SV qua việc giải<br /> quyết vấn đề, các bài tập nhận thức làm bộc lộ bản chất của khái niệm thì thực sự SV đã tư<br /> duy sáng tạo để tìm ra tri thức. Đó chính là vai trò chủ đạo của GV trong quá trình dạy<br /> học đại học.<br /> SV có vai trò rất quan trọng trong quá trình dạy học đại học. SV một mặt là đối<br /> tượng của hoạt động dạy, mặt khác là chủ thể của hoạt động nhận thức có tính chất nghiên<br /> cứu. SV là chủ thể của hoạt động tích cực, độc lập, sáng tạo nhằm chiếm lĩnh tri thức, kỹ<br /> năng, kỹ xảo có liên quan đến nghề nghiệp tương lai của mình. Trong quá trình dạy học đại<br /> học dưới sự tổ chức, điều khiển, hoạt động học của GV, SV tự tổ chức, tự điều khiển hoạt<br /> động nhận thức của bản thân. Tính tích cực, chủ động của SV trong quá trình học tập sẽ tác<br /> động lại hoạt động giảng dạy của GV. Quá trình dạy học là quá trình tương tác giữa hoạt<br /> động dạy của GV và hoạt động học của SV được hiểu theo nghĩa đó.<br /> Quá trình dạy học đại học bao gồm hoạt động dạy (hoạt động tổ chức, điều khiển<br /> của GV) và hoạt động học (hoạt động tự tổ chức, tự điều khiển của SV). Trong đó, GV phải<br /> có cách thức dạy và SV phải có cách thức học. Các cách thức dạy và học hợp thành các<br /> Hội thảo khoa học Đổi mới phương pháp giảng dạy theo học chế tín chỉ tr. 30<br /> <br /> phương pháp dạy học nhằm giúp GV và SV hoàn thành các nhiệm vụ, mục đích dạy học đề<br /> ra. Do vậy, đổi mới phương pháp dạy học phải đổi mới cả phương pháp dạy của GV<br /> và tương ứng với nó là phương pháp học của SV.<br /> 2. Sự khác biệt giữa dạy học hướng vào người dạy (lấy người dạy làm trung tâm) và<br /> dạy học hướng vào người học (lấy người học làm trung tâm)<br /> Về mục tiêu<br /> <br /> DẠY HỌC HƯỚNG VÀO GV DẠY HỌC HƯỚNG VÀO SV<br /> - Truyền đạt kiến thức đã quy định - Chuẩn bị cho người học thích ứng với<br /> trong chương trình và SGK đời sống xã hội<br /> - Quan tâm trước hết đến việc thực hiện - Tôn trọng nhu cầu, hứng thú, lợi ích<br /> nhiệm vụ của GV và khả năng của người học.<br /> <br /> Về nội dung<br /> <br /> DẠY HỌC HƯỚNG VÀO GV DẠY HỌC HƯỚNG VÀO SV<br /> - Chương trình được thiết kế chủ yếu - Chương trình hướng vào sự chuẩn bị<br /> theo logic nội dung bài học phục vụ thiết thực cho thực tế<br /> - Giáo án được soạn trước theo đường - Giáo án có nhiều phương án theo kiểu<br /> thẳng chung cho mọi SV phân nhánh linh hoạt, có thể được điều<br /> - Chú trọng hệ thống kiến thức lý chỉnh.<br /> thuyết, sự phát triển của các khái niệm - Chú trọng các kỹ năng thực hành, vận<br /> dụng kiến thức, năng lực giải quyết các<br /> vấn đề thực tiễn.<br /> <br /> Về phương pháp<br /> <br /> DẠY HỌC HƯỚNG VÀO GV DẠY HỌC HƯỚNG VÀO SV<br /> - Chủ yếu là thuyết trình, giảng giải, tập - Khám phá và giải quyết vấn đề<br /> trung vào bài giảng. - Người học chủ động, tích cực tham gia<br /> - Người học thụ động. - Tìm tòi và thể hiện<br /> - Ghi nhớ - GV điều khiển, thúc đẩy sự tìm tòi<br /> - GV chiếm ưu thế, có uy quyền, áp đặt<br /> Hội thảo khoa học Đổi mới phương pháp giảng dạy theo học chế tín chỉ tr. 31<br /> <br /> <br /> Về môi trường học tập<br /> <br /> DẠY HỌC HƯỚNG VÀO GV DẠY HỌC HƯỚNG VÀO SV<br /> - Không khí lớp học: hình thức, máy - Tự chủ, thân mật, không hình thức<br /> móc - Chỗ ngồi linh hoạt<br /> - Sắp xếp chỗ ngồi ổn định - Sử dụng thường xuyên các phương<br /> - Dùng phương tiện, kỹ thuật dạy học ở tiện kỹ thuật dạy học<br /> mức tối thiểu<br /> <br /> Về kết quả<br /> <br /> DẠY HỌC HƯỚNG VÀO GV DẠY HỌC HƯỚNG VÀO SV<br /> - Tri thức tự tìm<br /> - Tri thức có sẵn - Trình độ cao hơn về phát triển nhận<br /> - Trình độ phát triển nhận thức thấp thức, tình cảm và hành vi<br /> mặc dù có hệ thống - Tự tin<br /> - Phụ thuộc vào tài liệu - SV tự giác chịu trách nhiệm về kết quả<br /> - GV độc quyền đành giá kết quả học học tập, được tham gia đánh giá, tự<br /> tập; SV chấp nhận các giá trị truyền đánh giá, tự xác định các giá trị.<br /> thống<br /> <br /> Từ sự so sánh giữa dạy học hướng vào người thầy và dạy học hướng vào người<br /> học đã cho thấy: đào tạo theo học chế tín chỉ chỉ có hiệu quả khi dạy học thực sự hướng<br /> vào người học. Đó chính là hướng đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát huy cao độ<br /> tính tích cực, sáng tạo của SV trong quá trình dạy học theo học chế tín chỉ hiện nay.<br /> Từ cơ sở lý luận được trình bày trên đã nêu lên một nguyên tắc cơ bản trong<br /> phương pháp dạy học tích cực đó là: GV là người hướng dẫn, tổ chức điều khiển hoạt<br /> động học tập của SV. SV là chủ thể chính trong quá trình đào tạo. Dưới sự tổ chức, điều<br /> khiển của GV, SV chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng, kỹ xảo bằng chính hành động học tập<br /> của mình. Nguyên tắc cơ bản này được thể hiện qua các phương pháp dạy học tích cực<br /> đang được sử dụng phổ biến trên thế giới: Cách tiếp cận cùng tham gia (participatory<br /> approach); Phương pháp dạy giải quyết vấn đề (problem solving); Phương pháp dạy theo<br /> tình huống (teaching with cases); Phương pháp tích cực hóa (activation method); Sư phạm<br /> tương tác.<br /> 3. Từ thực tiễn giảng dạy, theo chúng tôi cần quan tâm đến một số vấn đề sau<br /> trong việc đổi mới phương pháp dạy theo học chế tín chỉ hiện nay:<br /> 3.1. Trong quá trình dạy học, GV phải tổ chức, dẫn dắt để SV khám phá bản chất<br /> vấn đề. SV ghi nhớ vững chắc và lâu dài những tri thức cơ bản đó là những tư tưởng chủ<br /> đạo, những luận điểm, những nguyên lý chủ yếu của khoa học chứ không phải là những chi<br /> tiết vụn vặt. Thông qua quá trình nắm vững hệ thống tri thức, kỹ năng, kỹ xảo giúp SV có<br /> khả năng “cơ động”, có năng lực thích ứng cao trong quá trình lĩnh hội và vận dụng tri<br /> thức trong các tình huống quen thuộc mà còn vào các tình huống mới muôn màu muôn<br /> vẻ trong thực tiễn nghề nghiệp tương lai.<br /> Hội thảo khoa học Đổi mới phương pháp giảng dạy theo học chế tín chỉ tr. 32<br /> <br /> 3.2. Với mục tiêu dạy học tập trung vào tính chủ động của người học trong đào<br /> tạo tín chỉ, tác động của GV với SV không chỉ qua phương pháp thuyết giảng tri thức mà<br /> cần được thể hiện qua hệ thống các phương pháp dạy học đa dạng, khuyến khích SV tự học,<br /> tự nghiên cứu.<br /> 3.3. GV cần chú trọng đến thực hành, phương pháp giải quyết vấn đề, làm việc<br /> theo nhóm, nghiên cứu khoa học giúp cho SV có được phương pháp học tập và năng lực<br /> cần thiết cho công việc tương lai.<br /> <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Các chiến lược để dạy học có hiệu quả, Allan C. Ornstein & Thomas J. Lasley,II, Tài<br /> liệu tham khảo nội bộ.<br /> 2. Lý luận dạy học đại học, NXB đại học sư phạm, Đặng Vũ Hoạt – Hà Thị Đức (2004)<br /> 3. Tài liệu tập huấn “Xây dựng chương trình đào tạo theo tín chỉ có sử dụng<br /> Internet”- Trung tâm nghiên cứu giáo dục và kiểm định chất lượng giáo dục - Viện Nghiên<br /> cứu Giáo dục Trường Đại học Sư phạm TP.HCM<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> CÁC BIỆN PHÁP XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN NGUỒN TÀI NGUYÊN HỌC<br /> TẬP PHỤC VỤ ĐÀO TẠO THEO HỌC CHẾ TÍN CHỈ<br /> TẠI THƯ VIỆN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN<br /> PGS.TSKH Bùi Loan Thùy, Giám đốc Thư viện<br /> Học viên cao học Lê Hồng Huệ<br /> Hiện nay các trường đại học đang diễn ra sự chuyển biến toàn diện về cách vận hành<br /> chương trình đào tạo, mô hình quản lý đào tạo cũng như cơ sở vật chất phục vụ học tập<br /> nhằm thực hiện Quy chế Đào tạo đại học và cao đẳng hệ chính quy theo hệ thống tín chỉ<br />